Lezing van Bob Poppen op 7 maart 2012 in Vita Nova te Middelstum, aanvang 19.45 uur.
De bakker, de mulder, de sarrie . . . ’t is aalmoal ain pakkelarrie.
Dit Groninger gezegde zegt duidelijk hoe men het gedrag van de twee handwerkslieden en de ambtenaar beoordeelde. Gedurende enige eeuwen bestond er een duidelijke relatie tussen deze drie hoofdrolspelers en daarover is dan ook het een en ander te vertellen.
Het heeft allemaal te maken met de belasting op het gemaal, oftewel het recht dat geheven werd op het bij de molenaar ter vermaling aangevoerde graan.
Maar tegen belasting betalen bestond vroeger ook al veel weerstand en dus werd er volop gesjoemeld tot onvrede van de overheid. Die reageerde daarop met het aanstellen van speciale ambtenaren, de cherchers, in Groningen sarries genoemd, die bij de molens toezicht moesten houden. Ze kregen zelfs een huisje direct naast de molen, de sarrieshutten.
Zoiets ging echter niet zonder slag of stoot en decennialang was er sprake van veel verzet en tegenwerking, zowel van de bevolking als van de molenaar.
Conflicten tussen de chercher en de molenaar kwamen ook regelmatig voor, want de één keek de ander dagelijks op de vingers. Het gevolg was dan ook dat er vaak ruzies ontstonden, die soms zo hoog opliepen dat ze door de provinciale advocaat moesten worden behandeld en ter beoordeling aan de Gedeputeerde Staten werden voorgelegd.
Soms echter konden de chercher en de molenaar het zo goed met elkaar vinden, dat dit in enkele gevallen leidde tot het gezamenlijk plegen van fraude. Vaak kwam dit door verraad toch weer aan het licht en de straffen waren dan niet mals.
Ook bij de korenmolens in en om Middelstum hebben vanaf 1630 sarrieshutten gestaan, van waaruit de sarries zijn toezicht en controle verrichtte op alles wat er zich in en rond de molens afspeelde.
Van vele sarries is de naam nog bekend, want ze moesten voor het aanvaarden van hun ambt een eed afleggen en dat werd schriftelijk vastgelegd.
Tijdens de Franse tijd (1795-1813) veranderde er af en toe iets in de toepassing van de
belasting op het gemaal en ook daarna was deze belasting gedurende korte tijd afgeschaft, om vervolgens met nog meer regels en verplichtingen opnieuw te worden ingevoerd. Uiteindelijk werd de belasting op het gemaal in 1855 definitief afgeschaft.
Over deze boeiende periode, waarin de korenmolens een melkkoe voor de overheid vormden en die ruim 260 jaren heeft geduurd, heeft Bob Poppen, zelf vrijwillig molenaar op de molen ‘De Liefde’ te Uithuizen, veel onderzoek verricht en er in 2004 een boek over gepubliceerd.
In de lezing die hij over dit onderwerp met PowerPoint-ondersteuning zal verzorgen, schenkt hij ook aandacht aan de situatie rond de korenmolens te Middelstum en omgeving. Als inleiding begint hij met een reis door de tijd, waarin de geschiedenis van de molens in vogelvlucht zal worden belicht.
De lezing zal ca. twee keer drie kwartier duren, onderbroken door een pauze en plaatsvinden op woensdagavond 7 maart om 19.45 uur in het gebouw Vita Nova, Heerestraat 39 te Middelstum.
De toegang is gratis, met uitzondering van de consumpties.
