De Hoeksteenkerk is gebouwd in 1869/1870 en ontworpen door architect A. Schotanus uit Zuidhorn en gebouwd door aannemer J. Jaarsma in zogenaamde Eclectische trant. In 1923-24 vond uitbreiding plaats. De architecten P. en J. Tilbusscher ontwierpen een nieuwe aanbouw met galerij. In 1934-35 werden nieuwe glas-in-lood vensters in de kerk geplaatst, geschonken door de familie Venhuizen. In 1935 werd aan de rechterzijde een nieuwe stookkelder aangebouwd, ontworpen door gemeente-architect S. Veenstra. In 1992 kreeg de kerk een nieuwe preekstoel (naar oud model) en verdween een deel van de banken. De pastorie uit 1869 ontworpen door A. Schotanus en de naoorlogse aanbouw, beide verbonden met de kerk heten tegenwoordig op t ‘ Houkje. Het orgel uit 1901 werd gebouwd door Marten Eertman.

Op de sterk afgegraven wierde (‘werd’) van Toornwerd vindt de moderne bezoeker geen kerk meer, maar alleen nog een ‘toorn’ – een wonderlijke speling van het lot. Het vroegere kerkdorp lag tegenover de borg Ewsum langs het Boterdiep ten noorden van Middelstum. De plaats wordt al vermeld in de 10e eeuw als Thornvurd, wat vertaald kan worden als ‘met doornen begroeide wierde’.

Liefde, de band der volmaaktheid. Godsdienstigheid bezielde de gemoederen van een kleine schaar, gezind als broederen. Elk schonk gewillig van het zijne naar vermogen, zoo werd dit kerkgebouw door liefde opgetogen ter kweeking van geloof en deugd en van verlichting, tot troost, bemoediging en onderlinge stichting. Treed in O Christen, wie gij zijt, bid aan in vrede. God wordt het best gediend door Christelijke zeden.

De kerk van Middelstum is een van de weinige laatgotische dorpskerken in de Ommelanden. Ridder Onno van Ewsum gaf opdracht tot de bouw toen hij in 1458 heelhuids terugkeerde van een pelgrimage naar het Heilige Land.